· Chế độ ăn và một nếp sinh hoạt có thể giúp bệnh nhân kéo dài được tuổi thọ, vừa nâng cao được chất lượng cuộc sống.
· Đối phó với tác dụng phụ của thuốc điều trị làm thành phần cơ thể có biến chuyển theo hướng loạn dưỡng lipid (lipodystrophy).
Thế nào là loạn dưỡng lipid (=tác dụng phụ của điều trị).
Biểu hiện:
Mỡ tích hướng tâm và rút đi dưới da ngoại vi và ở mật, mập bụng, bầu vú nở, gáy u như cổ trâu, mỡ rút đi ở tay, chân, thấy tĩnh mạch, mông teo.
· Thường "mập bụng, nở vú, và gáy u" thường được ghi nhận ở nữ
· Thường "mặt, tay, chân, mông bị teo mỡ" hay được ghi nhận ở nam
Mỡ rút ở mặt thì trông "hốc hác" với gò má nhô lên.
Các xét nghiệm máu cholesterol, triglycerid và đường glucose.
Hội chứng hao mòn cơ thể (wasting syndrome)
· Giảm > 10% số cân nặng khởi đầu lúc bệnh nhân mới nhiễm bệnh.
· Kèm với tiêu chảy hoặc sốt kéo dài > 30 ngày.
· Do bị đói hoặc/và suy nhược cơ thể kết hợp với nhau.
Tình trạng đói starvation:
· Do ăn vào ít quá hoặc/và kém hấp thu.
· Nếu kém hấp thu, cần xác định nguyên nhân và tính đến nuôi bằng dưỡng truyền tĩnh mạch.
· Suy dinh dưỡng do suy nhược cơ thể = tiêu hao cơ bắp quá, không cân xứng với số cân giảm tổng quát.
· Do khối cơ bắp bằng phân tích trở kháng sinh điện học cơ thể (impedance analysis (BIA).) không mất hơn 5 phút, không làm đau.
Nguyên tắc đối phó
Chống lại teo cơ bản năng:
· Chế độ ăn cân đối cung cấp đầy đủ năng lượng và chất đạm.
· Tập luyện chống sức cản (resistance exercise) như cử tạ, hay những bài tập gồng cơ bắp.
· Cải thiện tổng trạng bằng hormon hỗ trợ đồng hóa (anabolic therapies) như testoteron, các steroid đồng hóa (anabolic steroids), thậm chí cả hormon tăng trưởng (growth hormone) nữa.
Nguyên tắc dinh dưỡng trong HIV/AIDS
Theo chế độ ăn:
· Giàu protein giá trị sinh học cao như thịt nạc, tôm, mực, sữa để chống lại hao mòn cơ thể.
· Với ít mỡ động vật "no", nhiều dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu cá, dầu mè... cốt duy trì Cholesterol ở mức bình thường, tốt cho tim.
· Ít đường và nhiều ngũ cốc nguyên hạt nhằm giữ cho huyết đường và triglycerid được ở mức bình thường.
· Nhiều rau và trái cây tươi.
· Cẩn thận, uống thêm mỗi ngày 1-2 viên đa sinh tố và muối khoáng để bảo đảm được cung ứng đủ chất vi lượng.
Khuyến cáo về ăn uống
Ăn thức ăn đa dạng:
· Vừa phải về năng lượng.
· Hàm lượng cao về dưỡng chất và chất xơ.
· Hàm lượng thấp.
· Về chất béo no.
· Về dạng "trans" càng thấp càng tốt.
· Về Cholesterol.
· Về đường và muối bỏ thêm vào thức ăn.
· Theo tháp dinh dưỡng là chính.
Nên ăn nhiều RAU, TRÁI CÂY
· Cho 2000 Calo ăn ít nhất 9 suất rau và trái cây mỗi ngày, 4½ chén (dung tích khoảng 250ml/chén).
· Ăn nhiều hay ít hơn là tùy theo mức calo thích nghi cho mỗi người.
Khuyến cáo về CARBOHYDRAT: lưu ý chất xơ
· Chú ý tới chất xơ: năng ăn trái cây cả quả và rau giàu chất xơ, ngũ cốc toàn hạt (còn nguyên cám).
· Ít ăn và uống đường tinh luyện và các chất tạo ngọt có calo bỏ thêm vào thức ăn -> nhỏ hơn hoặc bằng 10% tổng số Calo.
Khuyến cáo riêng về chất béo
· Duy trì chất béo dạng "trans" ở mức càng thấp càng tốt (Keep trans fat as low as possible).
· Giới hạn lượng chất béo "no" cho đừng vượt quá 10% tổng số calo bữa ăn.
· Cholesterol đừng quá 300mg/ngày.
Việc nấu ăn trên thực tế
Nhóm thức ăn cơ bản: Ngũ cốc, gạo, bánh mì, mì ống, mì sợi (6-11 phần/ngày)
· 1 lát bánh mì
· ½ bánh sữa
· ½ chén nui nấu chín, cơm hay ngũ cốc nấu chín.
· 35g ngũ cốc dạng "ăn liền".
Các trở ngại thường gặp và cách đối phó
· Ăn được vài miếng rồi "hết muốn ăn" => nên ăn làm nhiều bữa nhỏ => dù bữa nhỏ cũng có 1 phần giàu đạm => tận dụng máy xay sinh tố => cho ăn những món dễ nuốt như kem, flan, yaourt => nuôi bằng ống.
Một số thức ăn chức năng mới
· Chất đạm nhũ thanh (Whey) dễ tiêu, dễ hấp thu hơn "cái" sữa (casein).
· Chitosan = chất xơ động vật có diện tích (+) hút chất béo, hạ Cholesterol hiệu quả hơn chất xơ thực vật.
· Trà hoàn ngọc (từ "Cây Con Khỉ") chẳng hạn.
Lợi ích của việc tập thể dục
· Khối lượng bắp tăng.
· Tăng sức mạnh.
· Tăng năng lực.
· Cải thiện ngoại hình.
· Tự đánh giá bản thân tốt hơn => lên tinh thần.
· Ăn ngon miệng hơn.
Tóm tắt phác đồ dinh dưỡng hỗ trợ điều trị HIV/AIDS
Để không tuyệt vọng thì phải làm gì?
· Ăn uống cân đối về dinh dưỡng.
· Tập thể dục đều đặn.
· Uống mỗi ngày một viên đa sinh tố muối khoáng.
Luôn luôn cảnh giác xem có rối loạn dinh dưỡng nào xuất hiện: teo cơ, ăn kém ngon, kém hấp thu (tiêu chảy), rối loạn phân phối mỡ, thử màu có thể thấy cholesterol, triglycerid và đường, testosteron trong máu. Tiếp hormon thay thế khi mới xuất hiện, dễ điều chỉnh hơn.
Bài viết: Vấn đề dinh dưỡng trong HIV/AIDS
Cần phải có tất cả thông tin.
THIẾT KẾ BỞI LAMSOFTWARE.NET
.jpg)
